روغن پایه چیست و همه چیز درمورد آن
روغن پایه چیست و نگاهی به کاربرد پر اهمیت آن در صنایع مختلف، همراه با بررسی آن ها
روغن پایه چیست و همه چیز درمورد آن
امروزه با توجه به پیشرفت صنایع و افزایش وسایل نقلیه و دستگاه های صنعتی مصرف روانکارها در زندگی انسانها عمری بدیهی میباشد. مهمترین روانکارهای های مایع، روغن های روان‌کننده (Lubricating Oils) هستند که به منظور کاهش اصطکاک و جلوگیری از فرسودگی قطعات فلزی متحرکی که با یکدیگر در تماس هستند به کار میروند. جهت این هدف با ایجاد لایه نازکی از روان‌کننده بین قطعات عملی میشود. هر روغن روان‌کننده از یک روغن پایه (Base Oil) و انواع مواد افزودنی (additives) برای دربر داشتن مشخصات مورد نیاز، تشکیل شده است.
روغن های پایه عمده ترین جزء تشکیل دهنده روغن های روان‌کننده هستند و به طور کلی به سه دسته معدنی (Mineral) ، سنتزی (Synthetic) و طبیعی (Natural) تقسیم می شوند.
روغن های پارافینیک:
امروزه بیشتر روانکارهای مورد استفاده در ماشین‌آلات از روغنهای پارافینیک ساخته می‌شوند. این روغن‌ها را هیدروکربن‌های نرمال و هیدروکربن‌های ایزو (شاخه‌دار) تشکیل می‌دهند. مولکول‌های پارافینیک می‌تواند در دمای پایین، تشکیل کریستال‌های واکس بدهند. روغن پارافینیک مخلوطی از هیدروکربن‌های مختلف است و قسمت عمده واکس موجود در آن توسط فرآیند واکس زدایی از روغن خارج میشود. در مقایسه با روغنهای نفتنیک، روغنهای پارافنیک دارای خواص زیر هستند:
- مقاومت بالا در مقابل اکسیژن
- دمای ریزش بالاتر
- شاخص گرانروی بالاتر
- فراریت کم و در نتیجه نقطه اشتعال بالا
- وزن مخصوص کم
روغنهای نفتنیک:
روغنهای نفتنیک هیدروکربن‌های حلقوی سیرشده یک یا چند حلقه‌ای می‌باشند. این روغن‌ها در مقایسه با روغنهای پارافنیک دارای خواص زیر هستند:
- مقاومت نه چندان خوب در مقابل اکسید شدن
- نقطه ریزش پایین‌تر به دلیل نداشتن واکس
- شاخص گرانروی پایین‌تر
- فراریت بالاتر و در نتیجه نقطه اشتعال پایین‌تر
- چگالی نسبی بالاتر
- خاصیت حل کنندگی بهتر
به طور کلی برای محدوده دمایی کم و هنگامی که نقطه ریزش پایین مورد نیاز باشد به کار گرفته می‌شوند.
1- روغن پایه معدنی (Mineral):
روغن پایه‌های معدنی شامل دو گروه روغنهای پارافینیک و نفتنیک که از تصفیه نفت خام به دست می‌آیند می‌باشند.
انواع روغن پایه معدنی
۱_روغن های پارافینیک:
امروزه بیشتر روانکارهای مورد استفاده در ماشین‌آلات از روغنهای پارافینیک ساخته می‌شوند. این روغن‌ها را هیدروکربن‌های نرمال و هیدروکربن‌های ایزو (شاخه‌دار) تشکیل می‌دهند. مولکول‌های پارافینیک می‌تواند در دمای پایین، تشکیل کریستال‌های واکس بدهند. روغن پارافینیک مخلوطی از هیدروکربن‌های مختلف است و قسمت عمده واکس موجود در آن توسط فرآیند واکس زدایی از روغن خارج میشود. در مقایسه با روغنهای نفتنیک، روغنهای پارافنیک دارای خواص زیر هستند:
- مقاومت بالا در مقابل اکسیژن
- دمای ریزش بالاتر
- شاخص گرانروی بالاتر
- فراریت کم و در نتیجه نقطه اشتعال بالا
- وزن مخصوص کم
۲_روغنهای نفتنیک:
روغنهای نفتنیک هیدروکربن‌های حلقوی سیرشده یک یا چند حلقه‌ای می‌باشند. این روغن‌ها در مقایسه با روغنهای پارافنیک دارای خواص زیر هستند:
- مقاومت نه چندان خوب در مقابل اکسید شدن
- نقطه ریزش پایین‌تر به دلیل نداشتن واکس
- شاخص گرانروی پایین‌تر
- فراریت بالاتر و در نتیجه نقطه اشتعال پایین‌تر
- چگالی نسبی بالاتر
- خاصیت حل کنندگی بهتر
به طور کلی برای محدوده دمایی کم و هنگامی که نقطه ریزش پایین مورد نیاز باشد به کار گرفته می‌شوند.
طبقه بندی API روغنهای پایه:
API موسسه نفت آمریکا
(American petroleum institute) روغن های پایه نفتی (Mineral) را بر حسب کیفیت آن ها به سه گروه طبقه بندی نموده است:
- روغن های پایه گروه یک (تصفیه شده به روش حلال) : Group I
- روغن های پایه گروه دو (هیدروفرآوری شده/ هیدروژناسیون کاتالیستی): Group II
- روغن های پایه گروه سه (هیدروفرآوری شدید): Group III
جدول زیر طبقه بندی API روغن های پایه معدنی و مقایسه خواص آن ها را نشان می دهد:
معمولا روغن های پایه را با علامت SN که مخفف (Solvent Neutral) است به همراه یک عدد که تعیین کننده گرانروی آن است معرفی می کنند.
جدول زیر تنوع روغن های پایه تولید شده در کشور که بر حسب گرانروی کینماتیک (Kinematic Viscosity) در 100 درجه سلسیوس دسته بندی شده‌اند را نشان می دهد:
- روغن پایه سنتزی(Synthetic):
يك روغن پایه سنتزی محصولی است كه از يك واكنش شيميايی (سنتزی) دو يا چند تركيب ساده توليد شده كه حاوی افزودنی های ضروری می باشد. خوراك پايه كه شكل يك روانساز سنتزی دارد در يك فرايند بازسازی مولكولی قرار می گيرد تا خواص شيميایی و فيزيكی مورد نظر را به دست آورد.